Wandelnet heeft voor de vierde keer haar Wandelmonitor uitgegeven. Ook de versie van 2021 geeft een prima beeld van de mate waarin recreatief wandelen plaatsvindt in Nederland, wie er waar en hoe wandelen en hoe mensen dat beleven. Daarmee is het een belangrijke, aanbevelenswaardige bron van inzichten over wandelen. De Nationale Wandelmonitor is hier te downloaden.

Opgemerkt moet worden dat de Wandelmonitor een ‘bijsluiter’ behoeft:

– De Wandelmonitor heeft als doel om het wandelen, d.w.z. recreatief lopen, in het zonnetje te zetten en argumenten voor beleid op dit punt aan te dragen. Het rapport biedt een zo zonnig mogelijk beeld daarvan.

– De Wandelmonitor beperkt zich tot recreatief lopen; het ‘gewone’ utilitair lopen en verblijven komen niet aan de orde. Dat is een gemis omdat zo minder dan de helft van de voet-verplaatsingen aan de orde komt. Ook verblijf in de openbare ruimte, afgelegde kilometers en tijd die te voet in de openbare ruimte wordt doorgebracht, blijft onderbelicht. Utilitair lopen omvat van deur tot deur lopen voor andere dan recreatieve motieven, voor- en natransport te voet, beroepsmatige voetverplaatsingen, buitenlanders (toeristen, bezoekers) te voet en verblijven in de openbare ruimte.

– Recreatieve wandelaars vormen een specifieke groep mensen: ze zijn bovengemiddeld gezond, kunnen zich uitstekend te voet verplaatsen en kunnen veel beter dan gemiddeld omgaan met hinder en onveiligheid door het rijdende verkeer (incl. de fiets). Kinderen, ouderen, mensen met een fysieke of geestelijks handicap én mensen die absoluut geen zin hebben in lopen zijn in de groep recreatieve wandelaars sterk ondervertegenwoordigd. Samen vormen de niet-recreatieve wandelaars zo’n 60% van de te voet-gebruikers van de openbare ruimte.

– Hindernissen en risico’s waar (potentiële) voetgangers mee geconfronteerd worden, zoals verkeersonveiligheid, valongevallen, sociale onveiligheid, gebrek aan loop-vaardigheid, ongeschikte inrichting van de ruimte etc. komen in de Wandelmonitor weinig aan bod. Alleen pijnpunten voor het recreatief wandelen en de bevordering daarvan worden vermeld.

Gegevens over utilitair lopen en verblijven zijn o.a. te vinden in de publicatie ‘Exploring the Pedestrians Realm‘. In hoofdstuk 5 worden voor jaren tot en met 2017 dekkende indicaties gegeven over lopen en verblijven in de openbare ruimte.

Rob Methorst

Onze partner “Dit is onze straat” ijvert al enige jaren voor hoogstens 15 km/uur in woonstraten zonder trottoir. Dat heeft geleid tot een belangrijk pleidooi in Verkeerskunde om geen straten meer te maken zonder veilige ruimte voor voetgangers en spelende kinderen. Wij hebben deze initiatieven ondersteund in een brief aan de Tweede Kamer Daarna zijn op onze vraag deze initiatieven ook ondersteund door de samenwerkende voetgangersorganisaties, VVN, Ruimte voor de Jeugd en Jantje Beton.

In de Commissievergadering van de Tweede Kamer hebben D66 en VVD de Minister gevraagd hier iets mee te doen. In een eerste reactie gaf de Minister aan het probleem niet te snappen.

We hebben opnieuw (na ons eerdere verzoek in 2017) de Verkeersveiligheidscoalitie van de ANWB uitgenodigd om zich ook in te zetten voor veilige ruimte voor voetgangers. Nog steeds worden de samenwerkende voetgangersorganisaties buitengehouden en ook in de nieuwe oproep aan het komende kabinet zijn bij de aandachtspunten voetgangers, stoep en trottoir afwezig.

Onze 16e Nieuwsbrief (september 2021) is hier te lezen.
Met onder andere aandacht voor:
– de online conferentie over een doorstart van Geef de Straat Terug,
– krachtenbundeling van voetgangers en
– een pleidooi van de directeur van de SWOV voor veilige voetgangersruimte in woonwijken.

Thalia Verkade en Marco te Brömmelstroet hebben met hun boek Het recht van de Snelste de Brusseprijs 2021 gewonnen. De prijs voor het beste Nederlandstalige journalistieke boek wordt sinds 2006 door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten toegekend. In haar rapport schrijft de jury onder meer: ‘Het boek biedt veel ongekende inzichten in verkeer en mobiliteit, stelt overtuigend de vraag hoe belangrijk mobiliteit eigenlijk is en suggereert daarop een antwoord.’

Meer info, en een link naar het volledige rapport van de jury, is te vinden op de website van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.

In het boek Het recht van de snelste van Thalia Verkade en Marco te Brömmelstroet heeft iedereen kunnen lezen dat de straat gedurende een reeks van jaren steeds meer het domein van de automobilisten is geworden. De sterkste verkeersdeelnemer heeft gewoon alle macht en de rest moet oppassen en inschikken.

Vroeger was dat anders: kinderen konden gewoon op straat spelen.

Ooit hebben wij besloten om de straat aan de auto gegeven. Nu kunnen wij beslissen om hem weer terug geven aan alle mensen. De straat teruggeven aan de mensen is niet anti-auto, maar pro-mens. De automobilist blijft welkom, maar alleen als gelijkwaardige gebruiker, net als voetgangers en fietsers.

De petitie van de Fietsersbond om de straat terug te geven aan de mens is inmiddels meer dan 4000 keer getekend. Maar hoe komen we verder? Hoe kunnen we de visie van Marco en Thalia, een menselijker straat, in praktijk brengen?

MENSenSTRAAT
Een van de organisaties die kennis heeft aangeleverd voor het boek was MENSenSTRAAT, in 2013 opgericht als protest tegen een dubieuze koerswijziging van VVN. Ter voorbereiding van hun boek spraken de auteurs Thalia en Marco met de oprichters. Dat leverde een pleidooi op voor een mensvriendelijke, veilige inrichting van de straat. Een straat waarin de auto minder dominant is. Een eerder nieuwsbericht op deze website gaf al aan dat de roep om een andere verkeersaanpak sterker wordt. Sinds de oprichting heeft MENSenSTRAAT met beperkte menskracht vooral landelijke lobby gevoerd voor meer veilige ruimte op straat om ontmoeten en gezonde mobiliteit, lopen en spelen weer mogelijk te maken.

Word lokaal actief en geef de straat terug aan de mensen!
Iedereen kan op lokaal niveau helpen om de inrichting van de straat te veranderen. Want de straat is van ons allemaal. Samen met je buren kun je kijken wat je kunt doen om te zorgen dat kinderen weer veilig op straat kunnen spelen. Je kunt beginnen met kleine stappen. Organiseer bijvoorbeeld een straatspeeldag – een dag waarop de straat weer van de mensen is. Dan kan iedereen ervaren hoe leuk dat is. Daarna kun je samen gaan kijken hoe je je eigen straat of buurt blijvend anders kan inrichten.

Eigenlijk is het net als met de Vierdaagse of met de tocht naar Santiago de Compostella. Het lijkt misschien langzaam te gaan, maar stapje voor stapje kun je uiteindelijk heel ver komen.

Je kunt ook wat groter denken dan je eigen buurt en actief aan de slag gaan om je eigen stad of dorp mensvriendelijk te maken. De gemeente gaat over de openbare ruimte en kan die dus ook anders inrichten. Overtuig ambtenaren, gemeenteraadsleden en uiteindelijk de wethouders dat het zoveel beter kan. Ook dat gaat stap voor stap.

Wil je meehelpen?
Dat kan. Wij zoeken mensen met én zonder specialistische kennis. Elke hulp is welkom. Meld je aan en geef aan wat je wel of niet wilt.

• Je kan actief worden in een werkgroep, die de lokale initiatieven gaat ondersteunen en coördineren.
• Je kan aangeven dat een lokaal aanspreekpunt wilt worden in een stad of regio.
• Je kan actief worden om lokaal de politiek en de ambtenaren te overtuigen.
• Je kan aangeven dat je wilt helpen om je eigen straat of omgeving mensvriendelijker te maken.
• En natuurlijk kan je ook andere suggesties doen om mee te helpen.

We gaan aan de slag onder de paraplu van de landelijke stichting MENSenSTRAAT. Bedenk wel dat we onze lokale activiteiten nog aan het opbouwen zijn. We beginnen met kleine stappen, maar die kunnen wel groot worden. Lokaal en landelijk versterken elkaar.

Hoe aanmelden?
Stuur een mail naar info@mensenstraat.nl met je naam, woonplaats en telefoonnummer. Geef in die mail aan wat je aanspreekt en wat niet. Voor meer informatie kan je ook een mail sturen naar Rien Kooij van de werkgroep lokaal (mensenstraat-lokaal@outlook.com).

In het proefschrift Exploring the Pedestrians Realm: An overview of insights needed for developing a generatibve system approach to walkability heeft Rob Methorst samengevat en uitgewerkt wat hij gedurende zijn meer dan 30-jarige carrière op het terrein van voetgangersbeleid heeft geleerd. Met dit dikke proefschrift maakt hij zijn kennis kosteloos toegankelijk voor iedereen.

Lopen is een essentiële vorm van menselijke mobiliteit. In beleidsontwikkeling worden voetgangers echter grotendeels verwaarloosd. Het proefschrift verkent hoe het systeem voor voetgangers werkt en welke stappen autoriteiten kunnen doen om condities voor voetgangers, lopen en verblijven in de openbare ruimte te verbeteren. Het schetst een effectieve en rechtvaardige aanpak door het domein te herdefiniëren. Methorst combineert, positioneert, beoordeelt en borduurt voort op beschikbare informatie, data en statistieken.

Het proefschrift van Methorst is hier gratis te downloaden (PDF, 12MB).

In de NRC verscheen op 28 augustus een artikel van hoogleraar Marco te Brömmelstroet en journalist Thalia Verkade (de Correspondent): ‘Kinderen moeten oppassen voor auto’s. En dat is niet normaal.’  Hierin roepen zij op tot een brede discussie over een structurele aanpak van verkeersveiligheid.

In het artikel bepleiten te Brömmelstroet en Verkade een inrichting van de publieke ruimte waarbij verkeersveiligheid voor kinderen en andere kwetsbaren als vanzelfsprekend is ingebakken. Een inrichting allereerst voor mensen in plaats van voor gemotoriseerd verkeer. Eerder schreven te Brömmelstroet en Verkade over dit onderwerp al het boek ‘Het Recht van de Snelste’.

Voor MENSenSTRAAT zijn deze publicaties een belangrijke steun in de rug. Sinds onze oprichting in 2013 zetten wij ons in voor inclusieve mobiliteit, waarbij kinderen, ouderen en andere kwetsbaren (die samen de helft van de bevolking uitmaken!) ruim baan krijgen. Ook hebben wij er steeds op gewezen dat het begrip ‘verkeersslachtoffer’ vaak te beperkt wordt gedefinieerd. Niet alleen de doden en gewonden zijn slachtoffer, maar ook de mensen die door de dreiging van het gemotoriseerde verkeer van de straat worden verdrongen.

De traditionele aanpak van verkeersveiligheid, zoals VVN die nastreeft, lijkt in Nederland nog altijd leidend te zijn. Daarbij wordt het door auto’s beheerste verkeerssysteem als uitgangspunt genomen, en wordt kwetsbare verkeersdeelnemers geleerd zich aan te passen. Maar Nederland verdient beter.  

In het NRC-artikel kwam ook de teloorgang van de brede fusie-organisatie 3VO met de expertise voor een andere aanpak nog even langs, die VVN uit het geheugen probeert te wissen.

Maar een alternatief voor wat VVN vergeet gloort. Een aanpak van verkeersveiligheid die begint bij veilige en uitnodigende ruimte bij de voordeur en die tot lopen en fietsen uitnodigt.

De petitie Geef De Straat Terug van de Fietsersbond met steun van een aantal relevante belangenorganisaties kan de basis daarvoor vormen.

MENSenSTRAAT is er klaar voor om hieraan substantieel bij te dragen, als VVN het zich ten onrechte toegeëigende subsidiedeel, verkregen als 3VO, teruggeeft. En zo de fusie netjes afrondt.

De Stichting MENSenSTRAAT is door de Belastingdienst erkend als ANBI (algemeen nut beogende instelling). Dit betekent dat donaties aan MENSenSTRAAT vanaf nu aftrekbaar zijn van de inkomstenbelasting. De erkenning geldt sinds 30 juni 2020.

De SWOV publiceerde deze maand het rapport Voetgangersveiligheid – Verkenning van onveiligheid, oorzaken en beleidsmogelijkheden. Hierin verkennen de auteurs R. Methorst en J.P. Schepers welke kennis en gegevens over voetgangersveiligheid (verkeersongevallen en valincidenten in de openbare ruimte) beschikbaar zijn, welke mogelijke oplossingsrichtingen er zijn en welke belangrijke kennisleemten er zijn, gezien de behoefte om voetgangersveiligheidsbeleid te ontwikkelen. Een samenvatting van het rapport is te vinden op de website van de SWOV. Het volledige rapport is hier ook te downloaden.

Voetgangersveiligheid
Verkenning van onveiligheid, oorzaken en beleidsmogelijkheden
Uitgave: SWOV, 2020
Auteurs: Schepers, J.P.; Methorst, R.

Kort na onze oprichting in 2013 zijn wij lid geworden van de International Federation of Pedestrians IFP. Daarbij stappen wij weer in de voetsporen van de eerdere Voetgangersvereniging.
In het najaar van 2019 ontvingen we als Nederlandse partner tijdens de internationale voetgangersconferentie Walk21 in Rotterdam onze wereldwijde partners van de IFP.
Walk21 is een kleine internationale organisatie onder leiding van Jim WALKER, die periodiek de internationale congressen organiseert. Ook heeft Walk21 het Charter for Walking ontwikkeld dat door MENSenSTRAAT in Nederland is geïntroduceerd. Walk21 is ook weer lid van de IFP.

Lobby
De belangrijkste activiteit van de IFP is lobby voor betere voorzieningen voor de voetganger. Om daar een voorbeeld van te geven hier de presentatie (8 min) van IFP voorzitter Geert van Waeg in Stockholm tijdens de WHO ministersconferentie over verkeersveiligheid. Aan het eind werd de Stockholm verklaring aangenomen waarin o.a. werd opgeroepen om meer werk te maken van verkeersveiligheid en om bijvoorbeeld 30 km/uur als maximumsnelheid in de bebouwde kom te realiseren.

Ook de SWOV
Op de site het Strategisch Plan Verkeersveiligheid benadrukt directeur Peter van der Knaap van de SWOV het belang van “een ‘safe system’ met speciale aandacht voor kinderen, ouderen en kwetsbare verkeersdeelnemers zoals voetgangers en fietsers: Verbind verkeersveiligheid met leefbaarheid, duurzaamheid, ruimtelijke ordening, betaalbare mobiliteit en inclusiviteit.” Wij kunnen ons daarin goed vinden, net als in de nadruk die de SWOV legt op een betere infrastructuur en verkeershandhaving (op alcohol en te hard rijden).

Geert van Waeg leidt het IFP-overleg in oktober 2019. Op de voorgrond onze afvaardiging Peter Jonquiere en Janneke Zomervrucht.

PERSBERICHT

Delft, zondag 6 oktober 2019

Mooi, een Platform voor lopen, maar wat is er met de voetgangersvereniging gebeurd? Op 9 oktober wordt tijdens WALK21 het Platform Ruimte voor Lopen gepresenteerd. MENSenSTRAAT is hierin een van de partners en steunt van harte dit initiatief. Helaas is het vooralsnog vooral gericht op meer lopen (voor wie die keuze heeft) en de maatschappelijke voordelen van lopen. Het heeft nog nauwelijks aandacht voor veilige ruimte en noodzakelijke voorzieningen voor alle soorten voetgangers, van jong tot oud. De kleine vrijwilligersorganisatie MENSenSTRAAT komt op voor de belangen van de brede, heel diverse groep van mensen te voet, die van de straat gebruik (willen) maken. Bijvoorbeeld voor kinderen en ouderen is de straat steeds minder aantrekkelijk geworden. Wij hopen dat dit aspect ook onderdeel zal worden van het Platform. Professionele belangenbehartiging hiervoor ontbreekt jammerlijk, terwijl die er wel degelijk is geweest.

Er waren zo’n twintig jaar geleden twee kleinere voetgangersorganisaties: Kinderen Voorrang en de Voetgangersvereniging. Gestimuleerd door het Ministerie fuseerden zij met het grotere VVN tot 3VO: een nieuwe organisatie met nieuwe statuten, met oog voor duurzaam veilige inrichting voor de voetganger en inclusieve mobiliteit. Bij de twee kleinere partners werkten samen zo’n 20 medewerkers, en zij brachten bij de fusie menskracht, expertise en hun bescheiden (samen een/zesde) subsidiedeel in. Aanvankelijk werd de brede doelstelling nagestreefd, maar al ras werd 3VO weer omgedoopt in VVN en verlegde deze weer steeds meer de focus naar voornamelijk gedragscampagnes. Er was geen aandacht meer voor veilige loopruimte en andere vormen van inrichting en regelgeving ten gunste van de voetganger.

Dit was aanleiding voor de oprichting van MENSenSTRAAT, een vrijwilligersorganisatie die in zes jaar onmiskenbaar een plaats heeft verworven op het snijvlak van verkeersveiligheid en openbare ruimte. Dit jaar worden bij VVN de statuten geheel gewijzigd, en is er geen spoor meer over van het oorspronkelijke 3VO. De professionele belangenbehartiging voor de voetgangers is hiermee definitief verdwenen.

OPROEP:
Wij roepen politiek en overheid op om te zorgen voor een evenwichtige toekomst van Ruimte voor Lopen door de eerdere bescheiden voetgangersgelden voor belangenbehartiging voor verkeersveilige ruimte weer terug te laten komen. Wij zijn klaar om over de uitwerking hiervan met het Ministerie van gedachten te wisselen.

Nieuwe Platform Lopen vooral gericht op meer wandelen
Van 7 tot 10 oktober 2019 wordt in Rotterdam het internationale voetgangerscongres Walk21 gehouden. Tijdens dit congres wordt ook het Platform Ruimte voor Lopen gelanceerd. MENSenSTRAAT is vanaf het begin actief betrokken bij dit initiatief, wij hebben zoals gevraagd projecten ontwikkeld en zijn formeel als partner toegetreden. Het Platform is een mooi initiatief, maar toch moeten we helaas constateren dat het vooral gericht is op meer wandelen en (nog) nauwelijks aandacht heeft voor de voorzieningen voor voetgangers en veilige ruimte voor lopen. Onze partner Wandelnet verdient alle lof, maar aan de voetgangerskant is tragisch merkbaar dat een professionele voetgangersorganisatie ontbreekt, die de belangen behartigt van de brede, heel diverse groep van mensen te voet. Voor veilige straten voor voetgangers, mensen van jong tot oud, voor inclusieve mobiliteit. Hoe komt dat?

Afbraak door VVN van de belangenbehartiging voetgangers
Gestimuleerd door het Ministerie fuseerden in 2000 twee kleinere voetgangersorganisaties die samen 20 medewerkers telden, de Voetgangersvereniging en Kinderen Voorrang, met het veel grotere VVN tot de nieuwe verkeersveiligheidsorganisatie 3VO. Er kwamen nieuwe statuten met oog voor een veilige ruimte voor de voetganger en inclusieve mobiliteit, mobiliteit voor iedereen. Dat laatste geïnspireerd door voormalig SWOV-directeur en voorzitter van Kinderen Voorrang Erik Asmussen.

Geleidelijk werd deze brede benadering door de grootste fusiepartner VVN afgebroken en deskundige professionals op genoemde gebieden werden in 2012 ontslagen. Achteraf oordeelde de Ondernemingskamer dat het bestuur van VVN het reorganisatiebesluit diende in te trekken. Maar toen was de eliminatie van de inbreng van de twee kleinere fusiepartners al een feit. De aandacht voor veilige ruimte voor kwetsbaren was verdwenen, VVN werd weer een eenzijdige campagneorganisatie. Dit was in 2013 aanleiding voor de oprichting van het vrijwilligersnetwerk MENSenSTRAAT.

Landelijke lobby voor veilige mensenruimte
Nadat MENSenSTRAAT in 2017 had geconstateerd dat in een landelijk Manifest Verkeersveiligheid geen oog was voor de voetganger en voor veilige loopruimte, is een lobby gestart in de Tweede Kamer. De lobby had succes, er kwam in het parlement unanieme steun voor  het Charter for Walking. Hierin wordt een benadering beschreven die de voetganger in brede zin behulpzaam is met veilige en uitnodigende infrastructuur. Met deze benadering gaat MENSenSTRAAT verder, zowel als partner binnen het nieuwe platform als daar buiten.

Effect van de hernieuwde VVN koers
VVN richt zich intussen weer voornamelijk op gedragsacties en campagnes. De effecten hiervan zijn door de SWOV onderzocht; zij blijken nauwelijks een bijdrage te leveren aan de verkeersveiligheid. Wel worden goedwillende buurtbewoners onterecht verantwoordelijk gemaakt voor het onveilige gedrag van anderen in een onveilige omgeving en krijgen zij daarbij inadequate gereedschappen. Het grootste effect van deze acties is de zichtbaarheid van de VVN hesjes en spandoeken.

Verder weet VVN na de ontslagen van 2012 door de afwezigheid van voetgangersexpertise ook geen raad met de maatschappelijke ontwikkelingen richting gezonde mobiliteit. Op het eerste voetgangerscongres van 2017 waarop MENSenSTRAAT het Charter for Walking presenteerde, was VVN afwezig.

En bij de aanloop naar het Platform Ruimte voor Lopen, waar VVN wegens het belangrijke aspect verkeersveiligheid niet kan ontbreken, bleek weer het ontbreken van eigen voetgangersexpertise en werd een gepensioneerde fietsambtenaar ingehuurd.

De eigen expertise op het gebied van inclusieve mobiliteit, die na de fusie aanwezig was, is verdwenen. Nog zorgelijker is dat VVN als enige gesubsidieerde monopolist vooral een sta in de weg is voor een evenwichtige aanpak van verkeersveiligheid van kwetsbaren te voet, voor veilige ruimte om te lopen.

Wegschrijven van de fusie uit de geschiedenis
Dit jaar volgt bij de fusieorganisatie VVN de laatste stap in de richting van het ontkennen van de eigen geschiedenis. De statuten worden herschreven. In de oorspronkelijke statuten (artikel 1.3) stond nog het oprichtingsjaar (2000) en werden de drie fusiepartners vermeld. In de nieuwe statuten van 2019 zijn oprichtingsjaar en fusiepartners afwezig. De indruk wordt gewekt dat de fusie nooit heeft plaatsgevonden. De eliminatie van de twee kleinere voetgangerspartners door het grote VVN is volbracht. De baten van de fusie zijn binnengehaald. VVN als de ‘heer in het verkeer’ kan verder.

Is VVN ook een ‘heer’ in het maatschappelijk verkeer?
MENSenSTRAAT vraagt zich af of het bestuur van VVN weet wat richting kleine fusiepartners heeft plaatsgevonden. En zo ja, of zij het ook wil weten en zich rechtvaardig en eerlijk hierover wil opstellen. Tot nu toe lijkt het erop dat het bestuur de geschiedenis van de fusie met de statutenverandering definitief wil vergeten en geen oog heeft voor wat is aangericht wat betreft de belangenbehartiging voor voetgangers.

Al in 2012 is na de koersverandering en de ontslagen tot tweemaal toe tevergeefs geprobeerd hierover met het bestuur van VVN in gesprek te komen. Daarna is MENSenSTRAAT opgericht. En nog steeds wijst het bestuur van VVN contact van de hand.

Van onze uitnodiging om bij de SWOV tot een kennismaking te komen is in ieder geval geen gebruik gemaakt. Hoe kunnen we VVN wijzen op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid?

De maatschappelijke ontwikkelingen richting meer gezonde actieve mobiliteit en het daarmee samenhangende nieuwe Platform Ruimte voor Lopen vragen om een stevige voetgangersbasis, met een gedegen belangenbehartiging voor een veilige ruimte om te lopen en buiten te zijn.

MENSenSTRAAT blijft in ieder geval het bestuur van VVN wijzen op haar verantwoordelijkheden over een eerlijke en rechtvaardige afwikkeling van de fusie. Moet het bestuur zoals in 2012 weer aangeklaagd worden? Rest ons alleen een juridische weg met een bodemprocedure over onbehoorlijk bestuur? Wij hopen dat de eerlijkheid en rechtvaardigheid toch overwint en dat VVN gaat inzien wat richting voetgangers is gebeurd.

Lees hier het persbericht van 6 oktober 2019.
En lees hier een beschouwing vanuit de voorgangers van VVN.

In januari 2019 is op initiatief van Wandelnet, CROW en Ministerie van I&W een  samenwerkingsverband gestart van een groot aantal organisaties op het gebied van verkeer, leefomgeving, gezondheid, sport, milieu, recreatie en landschap. Het doel is te komen tot een . Dit om lopen te stimuleren en de omstandigheden voor lopen in de openbare ruimte te verbeteren. Zo’n samenwerkingsverband is eerder toegepast op fietsgebied onder de naam ‘Tour de Force’.

Een aantal gemeenten en provincies heeft al toegezegd dit loop-initiatief te ondersteunen.  MENSenSTRAAT is hierbij natuurlijk ook betrokken. Wij kunnen geen financiële bijdrage leveren, maar wel een inhoudelijke. Overigens zijn wij van mening dat er nog meer expertise kan worden aangeboord, bijvoorbeeld via Milieudefensie, dat nog niet is vertegenwoordigd. Ook missen we binnen het samenwerkingsverband nog aandacht voor het recreatieve ‘lopen’ van kinderen, de ruimte voor spelen op straat en het ‘verblijven’. Wij zullen ons er voor inzetten dat deze invalshoek ook op tafel komt. Het Platform Ruimte voor Lopen zal eind van dit jaar officieel van start gaan.

Samenwerken
Over samenwerken gesproken: dat is een wezenskenmerk van MENSenSTRAAT.  Al vanaf onze oprichting organiseren wij netwerkbijeenkomsten als vorm van verkennende samenwerking. Het begon in 2013 met en bij de ouderenbond ANBO, en verder kwamen wij o.a. bijeen bij de Fietsersbond, KpVV/CROW, Rover, SWOV en een aantal gemeenten. Op de website staat een overzicht.

Wandelnet is de eerste organisatie waarmee sinds zomer 2015 de samenwerking structureler is geworden. Samen waren wij te gast bij de ANWB, waar wij ons lieten informeren over hun project Verkeer in de Stad. Daarna is een reactie vanuit voetgangersperspectief opgesteld. Dit document kan nuttig zijn bij de lokale inzet van het Charter for Walking.

Gezond en duurzaam
Eind 2016 is een brede coalitie voor actieve, gezonde en duurzame mobiliteit ontstaan, waar MENSenSTRAAT deel van uitmaakt. De andere organisaties zijn de Fietsersbond, Wandelnet, ROVER, Milieudefensie en Natuur&Milieu. Ten behoeve van  de Gemeenteraadsverkiezingen 2018 heeft de coalitie aan CE Delft opdracht gegeven om een benchmark te ontwikkelen voor 30 gemeenten. Deze benchmark geeft de huidige situatie van gemeenten weer op het gebied van actieve, gezonde, duurzame mobiliteit en geeft een indicatie van de noodzaak en kansen op ontwikkeling richting duurzame en leefbare steden.

Ter gelegenheid van de van de Provinciale verkiezingen verschijnt in maart 2019 een notitie met aanbevelingen aan de provincies voor actief, gezond en duurzaam mobiliteitsbeleid. Ook steunt deze coalitie het Charter for Walking en heeft zij bij de Nederlandse versie van het Charter for Walking de appendix met aanbevelingen voor de Nederlandse praktijk geformuleerd.

Veilig Verkeer Nederland
Een samenwerking voor (verkeers)veilige ruimte is helaas nog niet tot stand gekomen. Na de welwillende reactie van de Minister op onze brief hebben wij het bestuur van Veilig Verkeer Nederland (VVN) uitgenodigd voor verkennend overleg bij de SWOV. Helaas gaf VVN opnieuw voor voetgangers en spelende kinderen.

Dit najaar overleed op 94-jarige leeftijd onze inspirator Erik Asmussen, oud-directeur van de SWOV. In de Volkskrant memoreerde zijn opvolger bij de SWOV zijn werk op de volgende manier: ‘Hij liep niet alleen zijn tijd vooruit in de manier waarop hij over verkeersveiligheid nadacht, hij wees ons ook de weg vooruit. Zijn belangrijkste publicatie, die pas na zijn pensioen tot stand kwam, vond hij zelf De nieuwe Normmens. Hierin pleit Asmussen ervoor om het verkeerssysteem niet af te stemmen op optimaal fitte, jonge mensen maar op kinderen, ouderen en mensen met een beperking. Zij zouden de ‘nieuwe norm’ moeten zijn bij het inrichten van de openbare ruimte.

Veilig, maar dan voor iedereen
Erik Asmussen heeft met veel daadkracht het vakgebied verkeersveiligheid ontwikkeld. Centraal stond een systeembenadering, met als basis een infrastructuur (engineering) die het gewenste veilige gedrag stuurde. In woonwijken kwamen de eerste drempels voor de gewenste snelheid. Maar na zijn pensioen ontstond bij hem het inzicht dat dit niet genoeg was.

Hij merkte dat Duurzaam Veilig onvoldoende voorwaarden bood voor veilige mobiliteit van de meer kwetsbare helft van de bevolking. In De nieuwe Normmens signaleerde hij de dreigende werking van een gemotoriseerd verkeerssysteem, die hijzelf ook ging ervaren. Omdat kwetsbare verkeersdeelnemers uit angst mobiliteit gaan verwijden, wordt hun bewegingsvrijheid beperkt. Zo worden kwetsbaren dan ‘mobiliteitsslachtoffers’, zoals Asmussen het noemde. Om deze ontwikkeling te voorkomen, zijn verdere aanpassingen aan het systeem nodig, schrijft Asmussen. Zo vereist menging met voetgangers een stapvoetse snelheid.

Verdrongen mobiliteit
In 2010 presenteerde Geert Hendriks Verkeersslachtoffers anders bekeken. Hij schrijft dat ‘het verkeer ook andere slachtoffers veroorzaakt, met name onder kwetsbare weggebruikers. Velen kunnen door verkeersdreiging of beperkingen van de infrastructuur niet gaan en staan waar ze willen. We spreken dan van verdrongen mobiliteit.’ Uit meerjarig onderzoek, gestart door de toenmalige  Voetgangersvereniging, blijkt dat het aantal kinderen dat zelfstandig naar school gaat in 15 jaar tijd fors is afgenomen. Over verdrongen mobiliteit  bij ouderen gaat onze Ouderennotitie.

Bedreigend en dodelijk
De dreigende werking en het gevaar van gemotoriseerd verkeer wordt nog steeds flink onderschat. Als een voetganger wordt aangereden door een auto die 30 km/uur rijdt, is de kans op overlijden 5%. Het is ondenkbaar dat een dergelijke risicokans in de luchtvaart zou worden geaccepteerd. Volgens onderzoek van de Fietsersbond is de overlijdenskans bij een botsing bij een oudere fietser trouwens nog groter.

Inclusief in de praktijk: steden voor 8 tot 80
In 2015 werd Gil Penalosa, het gezicht van het internationale 8-80cities netwerk, ingevlogen uit Canada om Nederland tijdens het Nationale Fietscongres enthousiast te maken voor inclusieve mobiliteit, spelen, lopen en fietsen op straat – van jong (8) tot oud (80).
Door dit bezoek is in Rotterdam veel creatieve energie ontstaan. De gemeente heeft dit project gefaciliteerd en in september 2016 werd het eerste ‘Open Streets’-evenement in Nederland gehouden.

Inclusief in theorie: Karel Martens
Karel Martens ontwikkelde hiervoor een theoretisch kader: Transport Justice. Het ontbreken van inclusieve mobiliteit  definieert hij als mobiliteitsarmoede. Hij gebruikt de volgende definitie: ‘The measurement of accessibility is thus a measurement of the risk of participation poverty, i.e. of the chance that a person will experience a lack of activity participation due to problems in accessibility’. Het is aannemelijk dat de door  Hendriks beschreven verdrongen mobiliteit hier binnenvalt. Meer over de rechtvaardige mobiliteit is te lezen in ‘Ruimte en Wonen’.

Mobiliteitsarmoede volgens het KiM
In opdracht van het Ministerie heeft het Kim, het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, verkennend onderzoek gedaan over mobiliteitsarmoede. Het rapport bevat een conceptueel model waarbij ‘sociale uitsluiting’ centraal staat. Daarnaast worden belemmeringen van deelname aan het maatschappelijk leven verkend.

Zo wordt de dalende mobiliteit en daarmee gepaard gaande eenzaamheid bij ouderen gesignaleerd, maar wonderlijk genoeg komen verkeersonveiligheid en verdrongen mobiliteit niet in het model voor. Ook de noodkreet van Jantje Beton – er wordt dramatisch minder buiten gespeeld en dus verdwijnt het maatschappelijk leven uit de buurt – heeft het Kim niet bereikt. Maar er is hoop: er is vervolgonderzoek naar mobiliteitsarmoede in Nederland voorgesteld.

Laatste interviews met Asmussen
Kort voor zijn overlijden zijn in de vakpers nog twee interviews met Erik Asmussen verschenen.
In Verkeersnet staat een verslag van een gesprek dat Peter van der Knaap, de huidige directeur van SWOV samen met VU-onderzoeker en MENSenSTRAAT adviseur Berry den Brinker met Asmussen had.
Nettie Bakker sprak met Asmussen voor o.a. over de gangbare auto-optiek die in de verkeerswereld in 1996, bij het verschijnen van de Nieuwe Normmens gehanteerd werd (en eigenlijk nog steeds gehanteerd wordt).

Uit beide interviews blijkt een grote waardering voor het werk van Erik Asmussen. Het is van groot belang dat zijn werk wordt voortgezet: op weg naar een voor iedereen uitnodigende en veilige openbare ruimte.

Veilige en uitnodigende ruimte voor kinderen om te spelen op straat (ook gewoon voor de deur) en veilige routes naar speelplekken, school etc zijn enorm belangrijk voor een gezonde ontwikkeling. In het recente rapport ‘De stad als gezonde habitat‘ van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) wordt benadrukt dat de openbare ruimte van de stad die gezonde ontwikkeling kan stimuleren. Aan de andere kant wordt in de verkeerswereld te vaak de speelse mobiliteit van kinderen niet gezien. Het Verkeersveiligheidsmanifest waarop het Ministerie I&W haar verkeersveiligheidsplan baseert, is helaas een schrijnend voorbeeld. Zonder specifieke aandacht voor kinderen worden trottoirs bij de verdeling van ruimte sluitpost, worden woonerven al te gemakkelijk parkeerterreinen en komt er niets terecht van de mooie aanbevelingen van de Rli.

In dat kader willen wij stil staan bij de expertise en de belangenbehartiging voor de kindvriendelijke straat en zelfstandige mobiliteit van kinderen. Hoe kunnen we het kader van de Rli betere handvatten geven en die de verkeerswereld aanreiken? Met deze bijeenkomst willen wij daartoe kansrijke alternatieven inventariseren, formuleren en bij voorkeur in de verkeerswereld presenteren. We beginnen zeker niet bij nul, er zijn zeker al publicaties waar we verder op kunnen bouwen. Het Childstreetproject (2005-2009) met de afrondende conferentie door het KpVV/CROW is een voorbeeld.

Hoe brengen we het abstracte gedachtengoed van gezonde habitat in praktijk, waar en hoe kunnen wij onze invloed aanwenden? Helaas is de Straatspeeldag, opgezet door Kinderen Voorrang! als jaarlijks moment om samen met duizenden straatgroepen aandacht te vragen, door VVN gestopt. Is de omgevingsvisie nu een goed kader en hoe pakken wij dit samen aan?

Plaats en datum
Vrijdagmiddag 16 november, 14 – 16.00 uur, bij de VNG in Den Haag.

Programma en partners
Deze bijeenkomst organiseren wij samen met het VNG-netwerk ChildFriendlyCities (LINK: https://vng.nl/onderwerpenindex/jeugd/child-friendly-cities ) en vindt dan ook plaats op het hoofdkantoor van de Vereniging Nederlandse Gemeenten VNG.

Na enkele korte inleidingen gaan we samen aan het werk en worden de deelnemers gevraagd over aanbevelingen mee te denken. In de komende maanden wordt het programma verder uitgewerkt.

Nadere informatie en aanmelding
Belangstellenden kunnen zich aanmelden via info@mensenstraat.nl  Na aanmelding ontvangt u nadere informatie. Heeft u al inhoudelijke ideeën of suggesties over het onderwerp  dan horen wij graag van u: info@mensenstraat.nl.