Historie
Woonerven zijn omstreeks 1970 in Nederland ontwikkeld om woonstraten voor bewoners leefbaar te houden. In 1976 kreeg het woonerf een wettelijke status. In 1988 kwam een herziening: ‘woonerf’ heet sindsdien ‘erf’. Dat gaf de mogelijkheid om het concept ook toe te passen op andere plekken waar rijdend verkeer te gast is, zoals winkelgebieden, schoolgebieden en stationsgebieden. Kijk hier voor actuele en hier voor oudere voorbeelden van winkelerven. Kijk hier voor info over stationserven.

Inmiddels staat ongeveer 20% van alle woningen in Nederland in woonerfwijken. Het is een misverstand om te stellen dat het (woon)erf niet zou passen in de kaders van ‘Duurzaam Veilig’, waarbij is afgesproken dat er grote, aaneengesloten, verblijfsgebieden worden aangewezen. Daarbinnen is namelijk niet alleen plaats voor 30 km/uur-straten, maar ook voor autovrije straten en (woon)erven.

Ook nu ontstaan nog steeds nieuwe woonerfstraten en buurtjes. Hier een recent voorbeeld uit Rijswijk. Voor de bewoners heeft kan dit tal van voordelen. Binnen de erven gelden namelijk speciale verkeersregels en mede daardoor zijn er meer mogelijkheden om de straat naar eigen inzicht in te richten.

Verkeersregels
Op (woon)erven gelden speciale verkeersregels. Kijk hier voor de exacte tekst van het ‘Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990’ (paragraaf 17, erven). Het komt erop neer dat erven verblijfsgebieden zijn waar rijverkeer te gast is.
• Dat kinderen midden op straat spelen en voetgangers de volle breedte van de straat gebruiken is uitdrukkelijk toegestaan (art. 44).
• Er geldt een lagere maximum snelheid van 15 km/uur (art. 45).
• Parkeren mag alleen op de plaatsen die met een P (op een verkeersbord, of in de bestrating) zijn aangegeven (art. 46).

Een duidelijker bord
Vroeger werd de maximumsnelheid gedefinieerd als ‘stapvoets’, maar die term leverde verwarring op. Daarom is de verkeersregel recent gewijzigd in ‘maximaal 15 km/uur’. Bovendien is het inmiddels toegestaan om naast het verkeersbord ‘Erf’ (rechthoekig blauw bord) ook een verkeersbord ‘max.15 km/uur’ (rond bord met rode rand) toe te voegen.
Gemeentes zitten niet te wachten op dat extra bord. Wat ons betreft is het beter om net als in Zwitserland die twee verkeersborden te vervangen door het in de Tweede Kamer door de wethouder uit Rijswijk gepresenteerde nieuwe woonerf-15-bord. Lees hier meer over dit nieuwe bord (pdf, Verkeerskunde 2012-04). Totdat dat nieuwe bord is ingevoerd zouden stickers gedoogd kunnen worden. De foto toont hoe zo’n gecombineerd verkeersbord wordt toegepast in Rijswijk.

In Amsterdam is niet gewacht op dat nieuwe bord. Op verzoek van bewoners zijn voorjaar 2014 bij de toegangen tot het woonerfgebied rondom het Van Beuningenplein onder de woonerfborden 15km/uur-borden toegevoegd en in het woonerfgebied zijn ter attendering Dick Bruna borden geplaatst.

Ook in Zoetermeer wonen veel mensen in woonerfwijken. Najaar 2017 heeft de gemeente in het kader van een extra aanpak verkeersveiligheid alle woonerfborden voorzien van de maximum snelheid 15 aanduiding. Wij stimuleren dat dit verkeersveiligheidsinitiatief landelijk veel navolging krijgt.

Onze aanbevelingen voor een integrale aanpak
MENSenSTRAAT benadrukt dat ook bij (woon)erven een integrale aanpak van leefbaarheid en verkeersveiligheid met aandacht voor de aspecten inrichting, voorlichting en handhaving door de verschillende betrokkenen noodzakelijk is.

Landelijke overheid en Justitie:
1.    Stop de huidige verwarrende snelheidscampagne waarin de andere snelheid in woonerven ontbreekt en die daardoor de suggestie wekt dat 30km/uur ook in (woon)erven een goede snelheid is.
2.    Kom met een nieuwe campagne die zich allereerst richt op voorzichtig rijden en kom dan met de DRIE maximumsnelheden in de bebouwde kom.
3.    Vervang de twee-borden-oplossing door het integrale (woon)erf-15-bord
4.    Verhoog de pakkans bij snelheidsovertreding binnen de bebouwde kom en verhoog de bijbehorende boetes.

Ontwerpers, ingenieursbureaus en bedrijfsleven:
Innoveer op ontwerp en materiaalkeuze om daarmee de gedragsregels op het (woon)erf te ondersteunen. Laat zien dat het (woon)erf een goede, eigentijdse oplossing is en geen modeartikel. Experts van  MENSenSTRAAT denken graag mee.

Gemeente als wegbeheerder:
1.    Zorg er allereerst voor dat de (woon)erven goed zijn ingericht en dat daardoor het karakter van het (woon)erf duidelijk is.
2.    Versterk het effect door goede informatie op de gemeentewebsite en in de gemeentelijke publicaties over de gedragsregels van het (woon)erf. Vele gemeenten doen dit al. Hier een flyer uit Den Hoorn. Het is ook belangrijk om hieraan in de lokale pers regelmatig aandacht te schenken. Volg het voorbeeld van de gemeenten Rijswijk en Zoetermeer, en plaats 15km-stickers op (woon)erf-borden, gedoog anders het zelf plaatsen door bewoners.

Bewoners:
1.    Meld het probleem op Meldpunt Veilig Verkeer. VVN heeft meer menskracht met vier regiokantoren en andere middelen om u te ondersteunen. VVN richt zich vooral op herhaalde educatieve voorlichtingsacties van de straatgebruiker (bewoners voeden elkaar op).
2.    Verwerf draagvlak in de buurt. Verspreid een flyer. Maatwerk tekst kan geplaatst worden op de achterkant van onze algemene flyer.
3.    Overleg met de gemeente over de aanpak.
4.    Versterk het menselijke verblijfskarakter door het plaatsen van straatmeubilair als plantenbakken. Als de kinderen buitenspelen is het handig wat speelattributen (een driewieler, een kinderstel etc) opvallend neer te zetten. Ook kan gebruikt worden gemaakt van de Victor veilig poppen.
5.    De overheid wil een participatiesamenleving met actieve burgers. Verzin creatieve oplossingen om tot een veilige, leefbare straat te komen. Daarvan blijven wij graag op de hoogte, want erfbewoners kunnen van elkaar leren.

Tenslotte: wat doet MENSenSTRAAT?
1. MENSenSTRAAT adviseert buurtgroepen op woonerven en straten waarbij de woonerf-status een aantrekkelijke oplossing kan zijn omdat er geen of nauwelijks een trottoir is.
2. MENSenSTRAAT houdt actuele ontwikkelingen in de gaten en speelt daarop in.
3. MENSenSTRAAT voert lobby op landelijke niveau voor structurele, generieke oplossingen op het vlak van straatinrichting, campagnes en handhaving.

woonERFgoed
Een van de partners van MENSenSTRAAT is woonERFgoed (www.woonerfgoed.nl), het netwerk voor het behoud en de verbetering van de verblijfskwaliteit in woonerven en woonstraten. Dit netwerk ijvert voor betere bekendheid van de regels van het woonerf en adviseert bewoners.

Steun bij acties voor 15km/uur
Jantje Beton ijvert voor veiliger spelen op woonerven. Stickers ’15’ zijn bij Jantje Beton te bestellen. Ook via de webshop van Verkeersmaatje zijn 15 km-stickers verkrijgbaar. Wie in actie wil komen voor 15 km/uur kan zich ook wenden tot Veilig Verkeer Nederland. Het proces begint dan met een melding van het probleem op Meldpunt Veilig Verkeer. VVN heeft vier regiokantoren en biedt diverse middelen ter ondersteuning.

Meer lezen?
In het kader van het Childstreetproject (2004-2009) is veel kennis over het ontwerp van woonerven verzameld en vastgelegd.

In Spelen op straat staat een typologie van straten en wordt de ontwikkeling van de regelgeving van het erf behandeld.

In de slotpublicatie Childstreet2009 bespreken verschillende auteurs (Breider, Bach ea) het ontwerp van de kindvriendelijke straat en in het bijzonder het erf.

Tijdens de internationale zomerconferentie in 2005 heeft Schepel een inleiding verzorgd over de ontwikkeling van het woonerf en over kwaliteitscriteria voor straten.

Naar aanleiding van de herziening van de woonerf-regeling in 1988 heeft het CROW ‘Van woonerf naar erf’ uitgegeven. Onze adviseur Boudewijn Bach was indertijd lid van de werkgroep die de CROW-publicatie heeft begeleid. Zijn professionele belangstelling bij dit onderwerp is gebleven. Bij zijn emeritaat bij de Technische Universiteit Delft verscheen in 2006 als CROW publicatie 221 zijn dikke ‘gereedschapskist’ Stedenbouw en Verkeer met een degelijke terugblik op de erven. Ook leverde Bach een toekomstvisie op erven in Childstreet2009.

Op grond van bovenstaande is op het NVVC 2010 een overzicht gepresenteerd van de ontwikkeling van de straten met en zonder trottoir.

Een aantal ontwerpbureaus, samenwerkend binnen woonerven.nl, heeft een verbeterproject van een woonerfwijk in Nieuwegein uitgevoerd en daarover een interessante publicatie gemaakt.

Tenslotte is in het kader van Blijf Veilig Mobiel nader ingezoomd op de kenmerken en nadelen voor meer kwetsbare straatgebruikers van De Naakte Straat, de straat zonder trottoir.